Odszkodowanie to szczególna forma zadośćuczynienia zapewniana ofiarom, gdy inna forma rekompensaty nie jest możliwa.
Rekompensata finansowa może dotyczyć strat pieniężnych lub niematerialnych. Ale pieniądze są niewystarczające, aby zapewnić odszkodowanie ofiarom represji w czasach komunizmu i stalinizmu, takim osobom należy się zadośćuczynienie, rehabilitacja, i gwarancje niepowtórzenia doznanych krzywd.
Komu należy się odszkodowanie dla osób represjonowanych?
Rehabilitacja odnosi się także do form zadośćuczynienia, które obejmują pełną i publiczną weryfikację faktów, unieważnienie wyroków sądowych oraz formalne przyjęcie odpowiedzialności państwa. Pojęcie satysfakcji jest ściśle związane z uznaniem ofiar. Działania naprawcze, jakie można podjąć, mogą mieć charakter indywidualny i zbiorowy, finansowy lub nie, a skuteczna strategia zadośćuczynienia pociąga za sobą wypłatę odszkodowań dla osób represjonowanych. Kompensacja jest kluczowym elementem zadośćuczynienia, a jego skutki wykraczają daleko poza odszkodowanie finansowe, ale wpływają na rehabilitację, satysfakcję i uznanie ofiar represji.
W razie potrzeby reżimy komunistyczne uciekały się do terroru, czego przykładem była Czechosłowacja w 1968 roku, Polska w 1971, 1976 i 1981 roku, oraz Chiny w 1989 roku. Zasada ta dotyczy wszystkich dawnych i obecnych władz komunistycznych niezależnie od kraju. Deportacje całych narodów były powszechnym środkiem politycznym, zwłaszcza podczas II wojny światowej. W latach 1940-41 około 330 000 obywateli polskich zamieszkałych na terenach zajętych przez Armię Radziecką zostało deportowanych do wschodniego Związku Radzieckiego, głównie do Kazachstanu. Deportacje dotknęły także przeciwników politycznych oraz osób, które podejmowały działalność na rzecz zachowania niepodległości państwa. Obecnie Skarb Państwa wypłaca odszkodowania dla osób represjonowanych w czasie komunizmu.
Aby uzyskać odszkodowanie dla osób represjonowanych należy najpierw uzyskać unieważnienie wyroków wymiaru sprawiedliwości zgodnie z ustawą lutową. O odszkodowania mogą się również starać dzieci lub małżonek osoby poszkodowanej przez władze komunistyczne.
